Ngày 26-9-2019 là thời điểm tròn 30 năm bộ đội tình nguyện Việt Nam rút khỏi Campuchia, hoàn thành nghĩa vụ quốc tế cao cả trong việc cứu giúp một dân tộc thoát khỏi thảm họa diệt chủng, góp phần hồi sinh đất nước Campuchia. Đó là điều được nhân dân đất nước Chùa Tháp mãi khắc ghi và cộng đồng quốc tế thừa nhận…
Sự thật lịch sử về việc Việt Nam đóng vai trò quyết định cứu nhân dân và đất nước Campuchia khỏi thảm họa diệt chủng của chế độ Khmer Đỏ luôn được lãnh đạo và nhân dân Campuchia nhắc tới với lòng biết ơn sâu sắc trong các cuộc gặp gỡ cấp cao và tiếp xúc hữu nghị giữa nhân dân hai nước. Thủ tướng Campuchia Hun Sen từng đặt câu hỏi: “Trên thế giới này có đất nước nào đã giúp nhân dân Campuchia, đặc biệt là giải phóng khỏi chế độ diệt chủng Pol Pot và ngăn cản sự quay lại của chúng?”. Và cũng chính nhà lãnh đạo Campuchia có câu trả lời, đó chính là nhân dân và Quân đội nhân dân Việt Nam. Theo ông: “Đúng vào lúc người dân Campuchia sắp chết, chỉ còn biết chắp tay khẩn cầu tiên Phật tới cứu thì bộ đội tình nguyện Việt Nam đã đến. Bộ đội Việt Nam chính là đội quân nhà Phật”.
Thủ tướng Campuchia cũng khẳng định: “Nếu không có ngày 7-1 thì sẽ không có ngày hôm nay. Quân đội Việt Nam đã có mặt tại Campuchia năm 1979 để cứu người Campuchia và đã trở về nước sau khi thực hiện xong nghĩa vụ quốc tế của mình”. Ông cũng nhấn mạnh rằng: “Nếu Việt Nam không giúp Campuchia thì cũng chẳng có nước nào giúp Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng cả”.
Thời báo Canberra của Australia số ra ngày 19-3-1989 đánh giá: “Ai cũng phải thừa nhận là việc Việt Nam vào Campuchia đã đem lại kết quả rõ ràng. Hành động đó đã được nhân dân Campuchia ở khắp nơi chào đón như là sự giải phóng cho họ. Và ai cũng thấy rõ ràng là sở dĩ từ trước đến nay, Khmer Đỏ không thể trở lại được Phnom Penh chủ yếu vì sự có mặt của Việt Nam”.
Ngày Quân tình nguyện Việt Nam về nước, Báo Pracheachon (Nhân dân) của Campuchia, đã đăng bài xã luận, trong đó khẳng định: “Trong những năm cực kỳ bi thảm dưới chế độ diệt chủng Pol Pot, trên thế giới này có không biết bao nhiêu kẻ mạnh, kẻ giàu, nhưng duy nhất chỉ có người bạn láng giềng nghèo Việt Nam đến cứu sống dân tộc ta mà thôi”.
Trong vòng 10 năm, Quân Tình nguyện Việt Nam đã giúp quân và dân Campuchia đánh tan lực lượng 20 vạn quân của Pol Pot và các phái Khmer phản động dưới sự hà hơi, tiếp sức của các thế lực thù địch bên ngoài; thu giữ và phá hủy gần 160 nghìn tấn vũ khí, đập tan âm mưu quay trở lại chính trường của Pol Pot, giữ vững thành quả cách mạng để tập trung xây dựng chính quyền, quân đội và đất nước.
Những năm tháng chiến đấu, hy sinh trên đất bạn, Quân tình nguyện Việt Nam đã tỏ rõ là đội quân vừa chiến đấu vừa công tác giỏi khi giúp đỡ hàng triệu người dân Campuchia đoàn tụ gia đình sau chiến tranh, nuôi dưỡng trẻ mồ côi, khôi phục hệ thống giáo dục, y tế; nền văn hóa và bản sắc dân tộc được bảo tồn và phát triển.
Cùng với viện trợ của Chính phủ Việt Nam, các đơn vị Quân tình nguyện đem khẩu phần lương thực, thuốc men của mình san sẻ cho nhân dân bạn, đóng góp một phần lớn vào giải quyết nạn đói, dịch bệnh ở Campuchia.
Ngày trở về, Tư lệnh Mặt trận 719 chỉ thị: “Tất cả những gì tốt nhất, trừ trang bị vũ khí đều phải để lại cho bạn”. Đó là lương thực, quần áo, thuốc men, là từng trang bị nhỏ nhất nơi doanh trại đóng quân đều được bàn giao cho chính quyền bạn, không được để “vườn không nhà trống”, không đem bất kỳ một tài sản nào của Campuchia về nước.
Chiếc balô người lính tình nguyện nhẹ tênh, ngoài tấm khăn Kroma, mỗi người chỉ có cân đường thốt nốt, mấy ký cá khô. Cấp sỹ quan có thêm vài gói mì chính là của hiếm lúc bấy giờ, mua ngoài chợ bằng phụ cấp của mình. Các trạm kiểm soát quân sự biên giới được lệnh kiểm tra gắt gao, quân lệnh như sơn, không ai được vi phạm.
Các quan sát viên, nhà báo quốc tế rất ngạc nhiên khi thấy đến sát ngày rút quân, các đơn vị Quân tình nguyện Việt Nam vẫn khẩn trương giúp dân dựng nhà, làm đường, đào kênh mương, khám chữa bệnh cho người dân, dạy các cháu nhỏ học hành… như với đồng bào, người thân của mình.
Để cứu giúp hàng triệu người dân Camuchia khỏi một chế độ diệt chủng tàn bạo và kỳ quái nhất trong lịch sử loài người và không để chúng có cơ hội quay trở lại, rất nhiều chiến sĩ Quân tình nguyện Việt Nam đã không thể trở về với đất mẹ. Có những người đặt câu hỏi: chúng ta hy sinh hàng vạn người ở Campuchia, hy sinh biết bao nhiêu nguồn lực, biết bao nhiêu thanh niên, tuổi trẻ đã đem lại gì cho bạn và đem lại những gì cho ta?
Mọi hy sinh của chúng ta, của từng cán bộ chiến sỹ trên chiến trường Campuchia trước hết là sự hy sinh vì chính đất nước, dân tộc Việt Nam. Đưa quân sang Campuchia là sự cứu giúp cả một dân tộc khỏi chế độ diệt chủng. Song quan trọng là chúng ta đã thực hiện quyền bảo vệ đất nước, ngăn chặn nguy cơ Khmer Đỏ xâm lược Việt Nam, ngăn chặn nguy cơ chiến tranh quay trở lại Việt Nam. 10 năm ở lại trên đất Campuchia giúp bạn xây dựng đất nước, giúp bạn vững mạnh, tự “đứng” được cũng nhằm ngăn chặn viễn cảnh về chiến tranh trên biên giới… Những gì chúng ta làm giúp Campuchia, đã đem lại lợi ích song trùng ở tầm quốc gia và tầm chiến lược cho cả ta và bạn.
Có những sự kiện lịch sử khi thời gian trôi về quá khứ càng xa thì ý nghĩa, giá trị của nó càng lớn lao. Chiến dịch rút hàng chục vạn người của đội quân tình nguyện từ Campuchia về nước, là một dấu ấn trong lịch sử QĐND Việt Nam, rất đáng tự hào. 30 năm sau cuộc rút quân huyền thoại của quân tình nguyện Việt Nam càng cho thấy rõ tầm quan trọng của việc duy trì mối quan hệ láng giềng trên cơ sở độc lập, tự chủ, tôn trọng, trên cơ sở lợi ích của hai bên. Giờ đây, việc Việt Nam đưa quân đội đi phục vụ việc gìn giữ hòa bình tại nhiều vùng đất châu Phi xa xôi cũng chính là nhằm tới mục đích xa hơn là sẽ không phải đưa quân đi tác chiến ở bất cứ cuộc chiến nào.
